Αρχίζοντας να καταλαβαίνουμε τις ερωτικές μας σχέσεις

Ένα μείζων θέμα που απασχολεί τη πλειοψηφία των ανθρώπων είναι οι ερωτικές συντροφικές σχέσεις. Πολλές φορές βρίσκομαι σε παρέες όπου κάποιος πληγωμένος από την ερωτική του σχέση προσπαθεί να καταλάβει τι έφταιξε. Αυτή η απάντηση στο τι έφταιξε άλλοτε στρέφεται προς το άλλο πρόσωπο και άλλοτε προς τον εαυτό μας. Δυστυχώς, οι στερεοτυπικές αντιλήψεις περί του φύλου, ότι έτσι είναι οι άνδρες πχ «Όλοι είναι γουρούνια» ή ότι έτσι είναι οι γυναίκες «Άβυσσος η ψυχή της γυναίκας», «Δεν ξέρουν τι θέλουν», δεν μπορούν να δώσουν εξηγήσεις σε αυτό το περίπλοκο θέμα των σχέσεων. Οπότε, πως μπορούμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει στις ερωτικές μας σχέσεις; Συχνά, ερωτώμαι ποια είναι η άποψη μου και η απάντηση μου είναι, ότι τα πράγματα είναι πολύπλοκα . Ότι οι άνθρωποι είναι πολύπλοκοι και πολυποίκιλοι και κατ’ επέκταση, έτσι είναι και οι ανθρώπινες σχέσεις. Σχεδόν σε όλες τις ψυχολογικές εκφάνσεις δεν υπάρχει μια ξεκάθαρη αιτιακή σχέση. Δεν υπάρχει γραμμική εξίσωση, ότι το Α οδηγεί στο Β. Οι παράγοντες είναι πολλοί και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Αλλά, ας ξεκινήσουμε από κάπου, μπας και ρίξουμε λίγο φως στο τι συμβαίνει. Μια καλή αρχή είναι ότι, οι ερωτικές μας σχέσεις είναι ότι κοντινότερο στις γονεϊκές μας σχέσεις. Οπότε, αν θέλουμε να καταλάβουμε πως σχετιζόμαστε με κάποιον, θα πρέπει να κοιτάξουμε προς τα πίσω, στη πρώτη σχέση που δημιουργήσαμε ερχόμενοι σε αυτό το κόσμο και αυτή δεν είναι άλλη από τη σχέση που είχαμε σα μωρά με τον φροντιστή μας που συνήθως είναι η μητέρα. Σύμφωνα με τον John Bowlby και τη θεωρία του δεσμού – προσκόλλησης (Attachment), αυτή η πρώιμη σχέση θα καθορίσει αρκετά το πως βλέπουμε τον κόσμο και τις ανθρώπινες σχέσεις. Οι δύο μεγάλες κατηγορίες σύμφωνα με τις οποίες διακρίνονται οι άνθρωποι σε σχέση με τον τύπο προσκόλλησης τον οποίο δημιουργούν σε αυτή τη πρώτη σχέση στη ζωή τους αλλά και η οποία θα τους καθορίσει σε μεγάλο βαθμό στον τρόπο που θα σχετίζονται μετέπειτα στη ζωή, είναι ο ασφαλής τύπος πρόσδεσης και ο ανασφαλής.  Οι τύποι πρόσδεσης αποτελούν εσωτερικευμένα μοντέλα εργασίας και είναι σύμφωνα με την αίσθηση ασφάλειας, συναισθηματικής διαθεσιμότητας και ανταπόκρισης που η φιγούρα πρόσδεσης έχει προσφέρει στο άτομο.

Οπότε, το άτομο με ασφαλή τύπο προσκόλλησης νιώθει ότι είναι ένα σημαντικό και αξιαγάπητο πλάσμα που μπορεί να ασκεί επιρροή στους άλλους, ότι οι ανάγκες του αναγνωρίζονται και ικανοποιούνται, ότι οι άλλοι είναι διαθέσιμοι για εκείνο και ότι μπορούν να το ανακουφίσουν. Νιώθει ότι ο κόσμος είναι ασφαλής, ότι οι άλλοι είναι διαθέσιμοι, καλοπροαίρετοι, συντονισμένοι και δείχνει εμπιστοσύνη στις ανθρώπινες σχέσεις. Διακατέχεται από ένα συναίσθημα προσωπικής ασφάλειας και ο άλλος με τον οποίο σχετίζεται αποτελεί την ασφαλή συναισθηματική βάση του.  Επομένως, νιώθει αυτοπεποίθηση, δεν φοβάται ότι θα εγκαταλειφθεί από τον άλλον και νιώθει άνετα σε κοντινές σχέσεις που ενέχουν το στοιχείο της οικειότητας και της αλληλεξάρτησης. Επίσης νιώθει μια γκάμα συναισθημάτων, θετικά και αρνητικά, χωρίς να θεωρεί ότι τα αρνητικά συναισθήματα είναι απειλητικά για τη σχέση.

Ο ανασφαλής τύπος πρόσδεσης τώρα, διακρίνεται σε τρείς κατηγορίες, στον αποφευκτικό, τον αμφιθυμικό και τον αποδιοργανωμένο. Και στους τρεις επικρατεί το άγχος και η ανασφάλεια στις σχέσεις, με ορισμένες όμως διαφοροποιήσεις. Το άτομο με αποφευκτικό τύπο πρόσδεσης νιώθει ότι το περιβάλλον του δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες του ούτε να το ανακουφίσει. Νιώθει πως ότι και να κάνει οι άλλοι δεν θα ανταποκριθούν οπότε από πολύ νωρίς σταματάει να επενδύει στις σχέσεις και στους άλλους ανθρώπους και βασίζεται μόνο στον εαυτό του. Το άτομο αυτό υποτιμά τις συναισθηματικές ανάγκες, θεωρεί την ευαλωτότητα ως κάτι το ταπεινωτικό και προσπαθεί μέσω της ανάπτυξης της λογικής να ανακουφίζεται από τη συναισθηματική στέρηση. Επομένως, νιώθει άβολα σε σχέσεις οικειότητας, δεν εμπιστεύεται εύκολα το σύντροφό του, δεν επιτρέπει στον εαυτό του να εξαρτηθεί από αυτόν, κρατάει αποστάσεις και αισθάνεται δυσφορία όταν κάποιος αρχίζει να τον πλησιάζει υπερβολικά.

Το άτομο με αμφιθυμικό τύπο πρόσδεσης διακατέχεται από μεγάλο άγχος και επιζητά συνεχώς την επιβεβαίωση και την καθησύχαση για τη σχέση. Συνήθως παρουσιάζεται με διογκωμένο συναίσθημα και εκδραματίσεις και επιζητά τη προσοχή. Νιώθει πως ο βαθμός οικειότητας που έχει με τον άλλον δεν είναι ποτέ αρκετός και συχνά επιζητά όλο και περισσότερο. Ανησυχεί πως ο σύντροφός του δεν τον αγαπά αρκετά, δεν θέλει να μείνει μαζί του ή δεν του δίνει αρκετά.

Τέλος, το άτομο με αποδιοργανωμένο τύπο πρόσδεσης φέρει στοιχεία και από τους δύο παραπάνω τύπους, τον αποφευκτικό και τον αμφυθυμικό. Νιώθει ότι η αγάπη ταυτίζεται με φόβο, απειλή και πόνο. Ενώ μάχεται για να κερδίσει την αγάπη του άλλου, μόλις την αποκτήσει, την απορρίπτει με ακραίες μορφές συμπεριφοράς καθώς νιώθει το φόβο και την απειλή του πόνου. Υποφέρει από φόβο εγκατάλειψης και κάνει ότι μπορεί για να μην εγκαταληφθεί, ταυτόχρονα όμως το θεωρεί και δεδομένο ότι θα εγκαταληφθεί και πράττει αναλόγως. Όση επιβεβαίωση και καθησυχασμό και αν λαμβάνει, δεν ανακουφίζεται ποτέ. Στις σχέσεις του με τους άλλους επικρατούν οι εντάσεις, οι ακρότητες, η συναισθηματική αστάθεια και η βίωση δυσάρεστων συναισθημάτων (φόβος, θυμός, πόνος) ενώ τέλος αντιμετωπίζει τεράστια δυσκολία στον αποχωρισμό.

Συμπερασματικά λοιπόν, αυτές οι εσωτερικές και γενικευμένες πεποιθήσεις και προσδοκίες που έχουμε σχετικά με τη ζεστασιά, την ανταπόκριση των άλλων και την αξία του εαυτού μας, καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο με τον οποίο  σχετιζόμαστε με τους άλλους, ανταποκρινόμαστε στις ερωτικές μας σχέσεις, συμπεριφερόμαστε, βιώνουμε τα συναισθήματα, ικανοποιούμαστε, ανακουφιζόμαστε ή όχι. Οπότε μια πρώτη προσπάθεια για να αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε τι συμβαίνει εν τέλη στις σχέσεις μας και χωρίζουμε ή δυσκολευόμαστε ή δυσφορούμε ή δεν μπορούμε να σχετισθούμε είναι για αρχή να αρχίσουμε να παρατηρούμε τον εαυτό μας μες τη σχέση, έχοντας στο μυαλό μας όλα τα παραπάνω.

Προσθήκη λεζάντας