Ρόλοι στην οικογένεια: Το παιδί – βοηθός γονέα

Εάν παρακολουθήσετε το video clip του τραγουδιού “Song to say goodbye” των Placebo, θα δείτε ένα παιδί να έχει αναλάβει κυριολεκτικά και μεταφορικά το γονιό του, να έχουν αντιστραφεί οι ρόλοι γονέα παιδιού. Το βίντεο αυτό δείχνει ένα πατέρα καταρρακωμένο, όπου ο μικρός γιός του τον έχει πάρει από το χέρι και έχει αναλάβει όλη τη φροντίδα του τόσο τη σωματική όσο και τη ψυχική. Φροντίζει για το φαγητό του, τη μετακίνησή του, τη καθαριότητά του ενώ ταυτόχρονα τον παρηγορεί, τον καθησυχάζει, τον βοηθά να σηκωθεί και να συνεχίσει.

Παρόλο που αυτό το βίντεο παρουσιάζει μια ακραία κατάσταση, μου θύμισε έναν ρόλο που αναλαμβάνουν τα παιδιά στις οικογένειες, αυτό του βοηθού γονέα. Είναι ρόλος που αναλαμβάνει το παιδί όταν νιώσει ότι ο ένας από τους δύο γονείς ή η σχέση τους κλυδωνίζεται και σπεύδει να τον στηρίξει στο γονεϊκό βάθρο, ώστε να νιώσει ασφαλές. Σε αυτό μπορεί να συμβάλει η ασθένεια ή η πρώιμη απώλεια ενός εκ των δύο γονέων, η ανικανότητα – ανεπάρκεια ενός ή και των δύο γονέων να φροντίσουν τις ανάγκες του σπιτιού ή των παιδιών τους, η ανεργία ή η οικονομική δυσπραγία της οικογένειας, η συναισθηματική απόσταση μεταξύ των γονέων, η χρόνια κρίση στις σχέσεις του ζευγαριού ή ο χωρισμός, ένας «προβληματικός» αδερφός, η αδυναμία του ζευγαριού να διαχωριστεί από την ευρύτερη οικογένεια, με συνέπεια την υπερεμπλοκή  ή/και τις εντάσεις στις σχέσεις με το συγγενικό περιβάλλον, η απομόνωση της οικογένειας από το φιλικό – υποστηρικτικό περιβάλλον κ.α.

Τα παιδιά αυτά αναλαμβάνουν συχνά τη συναισθηματική στήριξη των γονιών τους. Παρηγορούν, ανακουφίζουν, στηρίζουν και καθησυχάζουν τους γονείς, αναλαμβάνουν ευθύνες και καθήκοντα που δεν τους αναλογούν, αναλαμβάνουν ένα ρόλο που τα καθιστά μικρομέγαλα, υπεύθυνα, σοβαρά και με άγχος για τη συναισθηματική κατάσταση των γονιών.

Ανάλογα με το ρόλο που αναλαμβάνει κάποιος στην οικογένεια του ως παιδί, αναπτύσσει ένα αντίστοιχο μοτίβο συσχέτισης με τους άλλους που το κουβαλάει με παραλλαγές και στην ενήλικη ζωή και επηρεάζει τις ερωτικές του σχέσεις.

Έτσι το παιδί που στην οικογένεια του είχε αναλάβει το ρόλο βοηθού γονέα, ως ενήλικος αφουγκράζεται και φροντίζει περισσότερο τις ανάγκες των άλλων, παραμελώντας τις δικές του. Έχει μάθει ότι είναι σημαντικό όταν είναι εξυπηρετικό και χρήσιμο και ικανοποιεί τις ανάγκες των άλλων. Στις ενήλικες σχέσεις αναλαμβάνει το ρόλο του δυνατού και δυσκολεύεται να διεκδικήσει, να θυμώσει, να ζητήσει βοήθεια, να επιτρέψει στον εαυτό να έχει αδυναμίες, να αντιμετωπίζει δυσκολίες ή να έχει ανάγκες και επιθυμίες που απαιτούν ικανοποίηση. Επιλέγει συνήθως συντρόφους πιο αδύναμους, τους οποίους εξυπηρετεί και προστατεύει ή/και υποκαθιστά και επικρίνει.

Πηγές:

Μπαφίτη, Τ. (2009). Συστημική προσέγγιση στις σχέσεις ζευγαριού: Εφαρμογή σε βραχύ πρόγραμμα ομαδικής συμβουλευτικής. Στο Τ. Μπαφίτη, 

Γ. Καλαρρύτη (Επιμ.), Συστημική Προσέγγιση: Θεωρήσεις & Εφαρμογές. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα.